در فعالیت آزمون سازی و اجرای آزمون عبارات همترازسازی (Equating) ، مرتبط سازی (Linking) و مقیاس پردازی (Scaling) آزمون یا نمرات آزمون مکرراً شنیده می شود. این سه عبارت، اگرچه مرتبط، اما تفاوتهای اساسی با یکدیگر دارند و این امر موجب سردرگمی خواننده می شود. در این نوشتار به توصیف و ارتباط هر یک از عبارات فوق با یکدیگر (بدون وارد شدن به جزییات فنی) خواهیم پرداخت.
همترازسازی یا Equating
به طور خلاصه، همترازسازی به فرآیند تعویض پذیر (Interchangeable) نمودن نمرات ترکیب (Form)های مختلف یک آزمون اطلاق می شود. بعبارت دیگر، زمانی که آزمونهای متفاوت برای محتوای مشابه تهیه می شود انتظار می رود که این آزمونها دارای سطح دشواری همسان نیز باشند اما در عمل چنین چیزی رخ نمی دهد. دلیل اصلی برای همسانی محتوا و سطح دشواری آزمونها،فراهم شدن امکان مقایسه نتایج آزمونهای مختلف است. فرض کنید که گروه A در سال 92 و گروه B در سال 94 به سوالات فیزیک آزمون سراسری پاسخ داده اند و گروه B نمرات خام بالاتری کسب کرده اند. این تفاوت در نمرات خام ممکن است، حداقل، ناشی از عوامل زیر باشد:
1) تفاوت در سطح دشواری دو آزمون
2) گروه B توانایی بالاتری داشتند
3) ترکیبی از دو مورد بالا
اگر نمرات دو آزمون با یکدیگر تعویض پذیر (همتراز) نباشند آنگاه گروه B (در مقایسه با گروه A) به صورتی ناعادلانه از نمرات خام بالاتر منتفع خواهد شد. از طرفی دیگر، اگر دو آزمون به دلیل عوامل مورد اشاره متفاوت باشند آنگاه تفاوت میانگین عملکرد دانش آموزان در دو سال قابل تفسیر نخواهد بود. فرآیند همترازسازی سطح دشواری دو آزمون را اصلاح و نمرات را تعویض پذیر می نماید. به بیان واضح تر، بعد از اصلاح نمرات دو آزمون با استفاده از همترازسازی، نمرات همسان در دو آزمون معنای یکسانی خواهند داشت.
مرتبط سازی یا Linking
مرتبط سازی به فرآیند مرتبط ساختن دو آزمون متفاوت که الزاما دارای محتوای یکسان یا سطح دشواری یکسان نیستند اطلاق میگردد. هنگامی که مثلا دو آزمون به صورت تعمدی برای محتواهای مختلف و سطوح دشواری متفاوت طراحی می شود، برای مرتبط کردن نمرات دو آزمون باید فرآیند مرتبط سازی صورت پذیرد. این عملیات به تفسیرپذیری نمرات دو آزمون متفاوت کمک میکند. یکی از مثالهای متداول برای مرتبط سازی، جدول نمرات معادل برای آزموهای IELTS و TOEFL است. در این مرتبط سازی مشخص می شود که مثلا نمره کل 9 در IELTS برابر با نمره کل 118-120 در آزمون TOEFL است [ مراجعه کنید به اینجا ]. اینجا دو آزمون متفاوت به لحاظ محتوا و سطح دشورای به یکدیگر مرتبط شده اند. این نکته نیز باید ذکر شود که اگر دو آزمون محتوای کاملا متفاوت داشته باشند آنگاه مرتبط کردن آنها برای تمام مقاصد، کاری صحیح نخواهد بود. این بدین معناست که دو آزمون باید شباهت هایی داشته باشند. مثلا آزمون ACT در آمریکا حاوی دو حیطه کلی محتوایی خواندن و ریاضیات است در حالیکه آزمون SAT حاوی چهار حیطه کلی ریاضیات،علوم،زبان انگلیسی و خواندن است. اگرچه شباهتهایی محتوایی بین این دو آزمون وجود دارد اما تفاوت آنها کاملا مشهود است. با این حال،نمرات این دو آزمون به یکدیگر مرتبط شده اند. [ منبع ]
مقیاس پردازی یا Scaling
به بیان ساده، هدف مقیاس پردازی تبدیل نمرات خام به مقیاس های متفاوت است. می توان گفت که هدف عمده و اصلی مقیاس پردازی تسهیل تفسیرپذیری و درک نمرات آزمون است. مشکل اصلی داده های خام (مثلا جمع پاسخهای صحیح در آزمون) عدم امکان تفسیر آنها بدون داشتن اطلاعات تکمیلی است. مثلا اگر دانش آموزی در یک آزمون نمره خام 45 را اخذ کرده باشد، بدون دانستن حداکثر نمره ممکن آزمون یا عملکرد سایر آزمودنی ها نمی توان قضاوتی درباره عملکرد وی در آزمون نمود. یکی از مثالهای متداول مقیاس پردازی تبدیل نمرات خام به نمرات z است که دارای میانگین 0 و انحراف استاندارد 1 هستند. نمونه ای دیگر از مقیاس پردازی، تبدیل نمرات خام آزمودنی ها به نمره توانایی (θ) در نظریه سوال-پاسخ (IRT) است. حاصل این مقیاس پردازی نمراتی با میانگین 0 و انحراف استاندارد 1 است. در آزمونهای مختلف که در سال های مختلف اجرا می شوند،تفاوت بین میانگین و توزیع نمرات توانایی امری طبیعی است. برای قابل مقایسه نمودن نمرات از یک سال به سال دیگر می توان از تکنیکهای همترازسازی استفاده نمود.
مقیاس پردازی عمودی یا Vertical Scaling
این نوع از مقیاس پردازی که که گاه همترازسازی عمودی یا Vertical Equating هم نامیده می شود نیز بعضا همراه عبارت فوق شنیده می شود. هدف این فرآیند قرار دادن نمرات سطوح مختلف یک آزمون بر یک مقیاس مشترک است. بعنوان مثال، آزمونهایی برای سنجش توانایی ریاضی موجود است که برای سطوح مختلف تحصیلی تهیه شده اند. مثلا آزمونی که برای سنجش توانایی ریاضی سال اول دبیرستان تهیه شده باشد به لحاظ محتوا و دشواری با آزمونی که برای سنجش ریاضی سال دوم دبیرستان متفاوت خواهد بود. هنگامی که هدف مطالعه پیشرفت تحصیلی ریاضی دانش آموزان طی سالهای مختلف است،نمرات آزمون ها باید مقیاس پردازی شده تا قابل مقایسه باشند. این امر توسط مقیاس پردازی عمودی محقق می شود.
نتیجه
با توجه به تعاریف ارائه شده می توان دید که فرآیند همترازسازی و مرتبط سازی بسیار شبیه هم هستند. تفاوت در این جاست که همترازسازی برای آزمونهای دارای محتوای یکسان یا آزمونهایی که سازه(های) یکسانی را اندازه میگیرند مناسب است در حالیکه مرتبط سازی را می توان برای آزمونهای با محتوای متفاوت نیز بکار برد. از این منظر، همترازسازی را می توان حالت خاصی از مرتبط سازی دانست. مقیاس پردازی نیز نمرات آزمون(ها) را بر روی یک مقیاس مشترک قرار داده و آنها را مقایسه پذیر می نماید. در واقع،مقیاس پردازی بخشی از فرآیند همترازسازی و مرتبط سازی است چون پیش از همتراز یا مرتبط نمودن نمرات، ابتدا باید نمرات را قابل مقایسه نمود.
منبع:
Kolen, M. J., & Brennan, R. L. (2004). Test equating, scaling, and linking: Methods and practices (2nd). New York: Springer-Verla