نظریه سوال-پاسخ چند بعدی با نرم افزار MIRT

می توان گفت که با ظهور و ابداع نظریه سوال-پاسخ روشها و تکنیک های جدیدی برای تجزیه و تحلیل داده های حاصل از اجرای آزمونها فراهم شد. این نظریه با توجه به چارچوبی که مبتنی بر آن است  امکان همترازسازی و ارتباط دادن آزمونها، بررسی سوگیری سوال و تست و نیز زمینه ای برای ساختن آزمونهای بهتر و دقیق تر را فراهم نمود. در مدلهای اولیه نظریه سوال-پاسخ، چنین فرض میشد که عامل زیربنایی عملکرد آزمونی در تست یا آزمون، تک بعدی است بدین معنی که تنها یک توانایی می توان برای توصیف روابط بین سوالها و عملکرد فرد در آزمون بکار رود. اما با توسعه این نظریه و نیز سهولت پیاده سازی مدلهای پیچیده تر، مدل ها و روشهای آماری مبتنی بر در نظر گرفتن عوامل زیربنایی متعدد (چند بعدی) برای تحلیل آزمون ها نیز ارائه شد که تحت عنوان نظریه سوال-پاسخ چند بُعدی( Multidimensional Item Response Theory  or MIRT ) شناخته می شوند. در حال نرم افزارهای متعددی برای تحلیل داده های مبتنی بر نظریه سوال-پاسخ چند بعدی وجود دارد که هر کدام دارای نقاط قوت و ضعف هستند.

مدل یابی علّی اکتشافی با نرم افزار Tetrad

به جرا ت می توان گفت که بخش عظیمی از تلاش و پژوهش علمی معطوف به اکتشاف،شناخت و توصیف روابط علّی در پدیده ها و داده هاست. این امر از آن رو اهمیت دارد که برای علم و نظریه سه کارکرد عمده در نظر گرفته می شود که عبارتند از "پیش بینی، تبیین و کنترل". هر سه این موارد معطوف به شناخت و تشخیص صحیح روابط علت و معلولی بین پدیده ها و داده های برآمده از آنهاست چرا که با شناخت روابط علّی است که می توان پدیده ها را "پیش بینی" کرد، وقوع، عدم وقوع و چگونگی وقوع پدیده ها را "تبیین" نمود و براساس روابط علت معلولی بین پدیده ها می توان آنها را "کنترل" نمود. روشهای آمای زیادی برای بررسی روابط علّی وجود دارد از جمله روشهای تحقیق آزمایشی و مدل یابی معادلات ساختاری.